Πιάσε το «Πρέπει» από το γιώτα και γδάρε το ίσα με το πι.

ΑΡΘΡΟ της Μαρίας Τόπα*

Πιάσε το «Πρέπει» από το γιώτα και γδάρε το ίσα με το πι. “Οδ. Ελύτης”

Οι άνθρωποι για να ζήσουν αρμονικά σε οργανωμένες κοινωνίες, όρισαν κανόνες τους οποίους υποσχέθηκαν και υποχρεώθηκαν να τηρούν. Αυτοί λοιπόν οι κανόνες, λέμε, πρέπει να τηρούνται.

Εκτός όμως από αυτά τα «πρέπει» που αποβλέπουν στην ομαλή συμβίωση των ανθρώπων, καθιερώθηκαν και άλλα που έχουν σχέση με στερεοτυπικές αντιλήψεις και είναι αποδεκτά από την κοινή γνώμη: τα παιδιά πρέπει να μην αντιμιλούν, οι γυναίκες στη σχέση τους με το άλλο φύλο να έχουν χαμηλό προφίλ και να μην είναι πιο δυναμικές από το σύντροφό τους γιατί έτσι χάνουν τη θηλυκότητά τους, ο σύζυγος που δουλεύει πολλές ώρες είναι καλός οικογενειάρχης… κλπ.

Αυτά τα στερεοτυπικά «πρέπει» γίνονται κριτήριο για να χαρακτηρισθούν από την κοινή γνώμη τα άτομα ως normal ή abnormal. Abnormal θεωρείται μια γυναίκα που δεν επιθυμεί να δημιουργήσει οικογένεια, ένας ομοφυλόφιλος, ένας άνδρας που μοιράζεται απόλυτα τις οικογενειακές υποχρεώσεις με τη σύντροφο, μια γυναίκα που έχει σεξουαλική ζωή όμοια με αυτή των ανδρών .Η ίδια δραστηριότητα των ανδρών τους χαρακτηρίζει βέβαια normal .

Η επαγγελματική μου εμπειρία έχει δείξει πως οι ενοχές που βιώνουν οι άνθρωποι οι οποίοι παρεκκλίνουν λίγο ή πολύ από τα «πρέπει» στη ζωή τους, γίνονται η βάση για την ψυχοπαθολογία στη ζωή τους αργότερα. Κρίσεις πανικού, κατάθλιψη και καταπιεσμένος θυμός είναι μερικά από τα συμπτώματα που τους βασανίζουν. Κρίνουν τον εαυτό τους με αυστηρότητα και σκληρότητα και τον φυλακίζουν μέσα στα «πρέπει» Με την ίδια αυστηρότητα και την ίδια σκληρότητα αντιμετωπίζουν και τους συνανθρώπους τους, δημιουργώντας έτσι φυλακές και για τους άλλους .

Μπορεί κάποιος να πιέσει τον εαυτό του να μην παρεκκλίνει από τα «πρέπει», αλλά δεν είναι εύκολο να αποτρέψει την απόδραση της σκέψης του. Οι ενοχές που δημιουργούνται από τις σκέψεις για παρέκκλιση, από την επιθυμία γι’ αυτήν, μπορούν να γίνουν εξίσου βασανιστικές. Είναι βασανιστικό για έναν άνθρωπο να ζει με την εντύπωση πως δεν είναι «καλός» ή “normal” , δεν κάνει αυτό που πρέπει και είναι ακόμα πιο δύσκολο να αγωνίζεται για να δώσει την εικόνα του normal στους γύρω του.

Λέμε οι ειδικοί της ψυχικής υγείας: « Να είσαι ο εαυτός σου, να τον αγαπάς, να τον σέβεσαι». Δύσκολα βέβαια το παγιδευμένο άτομο σπάζει τη σκληρή κρούστα της κοινής γνώμης και ελευθερώνεται από τα «πρέπει».

Από τη δουλεία στο οργανωμένο πλήθος σώζεται αυτός που ορθώνει το ανάστημά του πάνω από τον ορίζοντα της μάζας και τολμά να αντικρίσει τον κόσμο με τη δική του θέληση , με τη δική του ευαισθησία, με τη δική του διανοητική δύναμη.

*Ψυχολόγος, Υπεύθυνη του Κε.Συ.Σ.Ε.